Hakem Bilirkişilik, Keşif ve Uzman Görüşü
Hakem Bilirkişilik ve Bilirkişilik kavramları:
Hakem bilirkişi, belirli bir hukuki uyuşmazlığın çözümünde maddi vakıanın veya hukuki bir olayın uyuşmazlığın tarafı olmayan üçüncü kişilerce bağlayıcı olarak belirlenmesine ilişkin bir sözleşme çerçevesinde görev yapan kişidir. Bu çerçevede hakem bilirkişinin atanmasına ve seçimine mahkeme karışmaz, hakem bilirkişi tamamen taraflarca belirlenir. Bu sözleşmeye de hakem bilirkişi sözleşmesi denilmektedir. Yargılamayı yapan yine hâkimdir. Fakat hâkim kararını hakem bilirkişi raporuna uygun olarak vermek zorundadır. Bu nedenle hâkim de hakem bilirkişi raporunun aleyhine karar veremez.
Hakem bilirkişilerden bilirkişilerin farkı ise Bilirkişinin atanması, seçimi ve görev alanının kapsamı mahkeme tarafından belirlenmektedir. Ayrıca, bilirkişi tarafından düzenlenen raporlar, bilirkişi oy ve görüşü hâkimi bağlamaz. Hâkim bu bilirkişi görüşünün aksi yönde karar verebileceği gibi, aynı konuda başka bir bilirkişi incelemesi de yaptırabilir ve hatta aynı bilirkişiden ek rapor da alabilir.
Keşif ve Bilirkişilik:
Hâkimin uyuşmazlık konusu hakkında mahkemede veya uyuşmazlık konusu şeyin bulunduğu yerde duyu organları vasıtası ile bilgi edinmesine keşif denir. Ceza yargılamasında gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısı da keşif yapabilir. Keşif yapılan yer mahkemenin dışında bulunsa dahi, buralarda yargılama mekânlarıdır ve keşif sırasında da tanık dinlenilmesi, bilirkişinin rey ve görüşüne başvurulması mümkündür. Keşif sırasında da bir tutanak düzenlenmesi ve oradaki kroki ve benzeri belgelerin bu tutanağa eklenmesi zorunludur.
Uyuşmazlık soy bağının tespitine yönelik ise; uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu olmak, bilimsel verilere uygun olmak ve sağlık bakımından bir tehlike oluşturmamak kaydıyla, üçüncü kişiler de keşfe katlanmak zorundadır.
Bilirkişi incelemesine de hâkim, tarafların ya da ilgililerin talebi üzerine veya re’sen karar verir. Fakat bilirkişi incelemesi için çözümü uzmanlığı, özel ya da teknik bilgiyi gerektiren hukuki konular dışında çözümü gereken bir uyuşmazlık söz konusu olmaktadır.
Uzman Görüşü ve Bilirkişilik:
Bir davanın taraflarının dava konusu olayla ilgili olarak uzmanından bilimsel mütalaa alması uzman görüşü olarak ifade edilmektedir. Bu husus uygulamada “taraf bilirkişisi” veya “uzman tanık” olarak da adlandırılmaktadır. Bilirkişilikten farklı olarak uzman görüşü yargılamanın konusu ve hukuki niteliğine ilişkin olarak her halde alınabilir. Bu çerçevede yargılama konusunun hukuki mahiyeti (yani hukuki konularda da) uzman görüşü almak mümkündür.
Bilirkişiden farklı olarak uzmanı mahkeme atamaz. Mahkeme uzman görüşüne başvurulmasına da karar veremez, bunun için taraflara süre veremeyeceği gibi, yargılamayı da erteleyemez. Uzman görüşü alınması ve uzmanın seçimi tamamen yargılamayı yapan mahkeme (hâkim ya da hâkimler) dışındaki diğer taraf ve ilgililere ait bir tercihtir. Bu kişiler yargılama konusu hakkında veya bilirkişi raporunun hazırlanmasında değerlendirilmek üzere ya da bilirkişi raporu hakkında kendi belirleyecekleri ve ücretini kendilerinin ödeyeceği bir uzmana başvurarak ondan rey ve görüşünü talep edebilirler.
Rey ve görüşünü bir rapor halinde hazırlayan uzman bu raporunu mahkemeye değil kendisinden talepte bulunana teslim eder. Bu taraf ise raporu mahkemeye sunar.
Uzman görüşü ceza yargılaması alanında bir delil olarak kabul edilebilirken; hukuk yargılamasında çağrıldığı duruşmaya gelmez ise raporu mahkeme tarafından hiç dikkate alınmamakta, duruşmaya gelmesi halinde ise bu rapor bir delil olarak değerlendirilmeyip daha çok hâkimin bilimsel görüşlerden yararlanması bağlamında anlamlandırılmaktadır.
Bilirkişi ise hukuki konular dışında özel ve teknik bilgiyi gerektiren konularda atanmaktadır. Bilirkişinin atanması, seçimi, görev kapsamı ve süresi bizzat mahkeme tarafından belirlenmektedir. Ayrıca, bilirkişiliğin bir delil olup olmadığı yönünden her iki hukuk yargılaması alanında bir tereddüt yoktur. Bilirkişilik ücreti hukuk yargılamasında prensip olarak taraflarca karşılanırken, ceza yargılamasında hazine tarafından karşılanmaktadır.
7,674 total views, 2 views today
